Mithra Gizemleri
Ä°ran’daki Köken
“Mithra ayinleri, zamanla Dionysos-Sabazius gizemlerinin yerini alırken, Mithra’nın “maÄŸara”ları da, Babil’den Ä°ngiltere’ye kadar yayılan bir alanda, eski tanrıların yeraltı tapınaklarının yerine geçiyordu.”
- P. Blavatsky, Isis Unveiled
“Geç Helenistik dönem kötümserliÄŸin egemen olduÄŸu bir çaÄŸdı. Bu çaÄŸda hem Helen akılcılığı, hem de DoÄŸu’nun otoriter din kurumları iflas etmiÅŸti. Her ikisi için de tek çıkar yol, kurulu yasaları yok sayan, akıl ve mantık üstü bir kurtarıcı bulmaktı.”
“Batı’daki Mithra’nın köklerinin, Ä°ran’daki Zerdüşt Mithra’sı inançlarında deÄŸil de, Mezopotamya ve Anadolu’da tapınılan “daevic” tanrı kültünde bulunma olasılığı daha fazladır. Batı’nın Mithra’sı, kurtarıcı tanrılar çağında, bir kurtarıcı tanrıydı.”
Richard N. Frye, The Heritage of Persia
“Mithra kültü, eski Ari’lerin Ahura-Mazda tapımlarından türemiÅŸ ve yaklaşık olarak İÖ on beÅŸinci yüz yılda eski Ä°ran’da ortaya çıkmıştır. “Mihr” (Mithra’nın Farsça karşılığı) yalnızca “güneÅŸ” anlamına gelen bir sözcük olmakla kalmaz, aynı zamanda “dost, arkadaÅŸ” anlamını da taşır. Bu pagan tanrıya özgün tapımın, yani hem güneÅŸ tanrısı, hem de sevgi tanrısı olarak tapılmasının, asıl nedeni belki de bu anlamlardan kaynaklanmaktaydı. İÖ üçüncü yüz yıl baÅŸlarında, Pers Ä°mparatorluÄŸunun Batı sınırlarında bulunan askeri yönetimler Mithra’ya “ilahi savaşçı” olarak tapmaya baÅŸladılar. Mithra, artık sevgi dolu güneÅŸ tanrısı olmaktan çıkıp, gücün dostu, askerlerin “yenilmez” tanrısı haline gelmiÅŸti.”
Quest for the Past
“Eski Ermenilerin inançları arasında en evrensel olanı Mithra kültüydü. Mithra bir yandan güneÅŸ, yani Helios ile, diÄŸer yandan Apollon ve Hermes ile eÅŸdeÄŸerdi. Özgün olarak bu tanrı, Ahura-Mazda’nın yandaşı olarak savaÅŸan bir ışık kaynağı, bir tür melek biçiminde kabul edilmiÅŸti. Mithra’nın savaşçı niteliÄŸini daima koruduÄŸu anlaşılmaktadır…Mithra bayramları, Mithrakana’lar, Ä°ran’da her yıl yedinci ayın on altıncı gününde kutlanırlardı. Bu bayram, deÄŸiÅŸiklik geçirmiÅŸ haliyle, Ä°slam’ın doÄŸuÅŸuna kadar devam etmiÅŸtir.”
Barney and Lang, The People of the Hills
“Mithra’nın Ahura-Mazda’nın gözü olduÄŸuna ve dünyayı onun yönettiÄŸine inanılırdı. Bu kültün inançlarına göre, en yüce tanrının yerine Mithra geçmiÅŸ, Ä°yi ve Kötü arasındaki büyük mücadeleye katılmış ve zaferle sonuçlandırmıştı. Mithra, kendi zaferini güven altına almak için, doÄŸanın prototipi olarak kabul edilen, büyük bir boÄŸa kurban etmiÅŸti. Bu kurban edilen boÄŸa sayesinde, doÄŸa verimliliÄŸe kavuÅŸmuÅŸtu.”
Ninian Smart, The Religious Experience of Mankind
“Mithra’cılık Pers ordularının fetihleri ile yayıldı. Pers’lerin muhteÅŸem savaÅŸ makinası Suriye, Kalde ve Küçük Asya’ya doÄŸru geniÅŸledikçe, Mithra’nın ünü ve etkisi aynı ölçüde geliÅŸiyordu. Ãœnlü Pers general ve yöneticisi, Darius’un ölümünden sonra bile, Helen kültürünün rekabetine raÄŸmen, Mithra’cılık halkın ilgisini çekmeye devam etti.”
“Mithra’cılık hiç bir zaman Yunanistan’da deÄŸerli bulunmadı ve kabul görmedi. Bu ilgi eksikliÄŸi, Helen’lerin Pers’lere karşı hissettiÄŸi antipatiden ve iki ulusun aralarındaki unutulmaz savaÅŸlardan kaynaklanıyordu. Ancak, bu antipati yalnızca Helen’lere özgü olarak kaldı; zira Hıristiyanlığın baÅŸlangıcında, Mithra inancı, DoÄŸu’da Ä°ndüs vadisinden, Batı’da Karadeniz’e kıyılarına kadar yayılmış durumdaydı. Mithra’cılık Anadolu yaylasında büyük ölçüde kabul görmüştü. Roma’lılar, Mithra’cılık ile, Aziz Paul’un memleketi Kilikya’da tanıştılar.”
“…Roma’lı askerler kısa sürede Mithra inancını baÅŸkentlerine taşıdılar. Helenistik dönemde, DoÄŸu’nun dışında pek fazla tanınmayan Mithra’cılık, böylece tüm Ä°talya’ya yayıldı.”
Harry Kenison, The Mystery of Mithra
“Mithra kültü, Romalı lejyonerlerce büyük ilgi ve hevesle karşılandı. Mithra’cılık lejyonerlerle birlikte Ä°ran’dan Roma’ya, Tunus’a, Ren nehri boylarına ve ta Londra ve Hadrianus surlarına kadar yayıldı. Mithra, insanları Hıristiyanlığa yönlendiren hemen hemen aynı gereksinim ve dürtüleri tatmin etmekteydi, zira rütbe ve karşılıklı sorumlulukların, yerleÅŸik toplumsal statüye göre deÄŸil, kapalı bir çevrenin gizli baÄŸlarına göre oluÅŸtuÄŸu bir kardeÅŸlik topluluÄŸuydu. Mithra’cılık, Roma Ä°mparatorluÄŸu’nun toplumsal yapısının içine yayılmış ve güçlü sadakat gerektiren bir yeraltı ÅŸebekesiydi.”
John Romer, Testament
Kült Uygulamaları
“DiÄŸer gizem dinlerinin aksine, Mithra’cılık yalnızca erkeklere açıktı. Bu nedenle, hiç bir bakımdan evrensel bir inanç olarak deÄŸerlendirilmesi olası deÄŸildir. Mithra, yenilmeyen ve hiç bir zaman da yenilmeyecek olan güneÅŸi (sol invictus) temsil etmekte ve askerlerin cesaret, baÅŸarı ve özgüvenini simgelemekteydi. Kültün etik deÄŸerleri, bir asker için gerekli olan özdenetim ve benzeri erdemleri içermekteydi. Bu deÄŸerler, Mithra’cılığın Roma ordusunda yaygınlaÅŸmasının ana nedeniydi. Ä°mparatorların koruyuculuÄŸu da oldukça etkin olmuÅŸtu. Ä°S Ä°kinci yüz yıldan baÅŸlayarak, Roma Ä°mparatorları “invictus” unvanını takınmışlardı.”
Ninian Smart, The Religious Experience of Mankind
“Mithra’cılık, tanrısal bilginin yedi derecede düzenlendiÄŸini kabul ediyordu. Ãœyelerin bir dereceden bir sonrakine geçmeleri, her dereceye özgü özel bir inisiyasyon töreni, cesaret ve dayanıklılık sınavları ile gerçekleÅŸmekteydi. Yedi bilgi derecesi, yedi gezegene karşılık geliyor, dereceleri tırmanmak ruhun gezegen katmanlarını aÅŸarak cennete doÄŸru yükselmesini simgeliyordu.”
Ancient Wisdom and Secret Sects
“Yeni üyenin ölümünü ve bambaÅŸka bir insan olarak yeniden doÄŸumunu simgeleyen inisiyasyonun en düşük derecesi “Sacrement” (dinsel tören) olarak adlandırılırdı.”
Arkon Daraul, Secret Societies
“Liturgy of Mithra” (Mithra Ayini) adlı, Hermetik Gnostizm’in etkisinde olan bir metinde ÅŸu sözler yer alır:”Bugün, senden yeniden doÄŸan kiÅŸi, ölümsüzlüğe kavuÅŸan sayısız kiÅŸilerden biridir…” ve “YaÅŸam veren doÄŸumun yinelenmesi için yeniden doÄŸan…”
Mircea Eliade, Rites and Symbols of Initiation
“YükseliÅŸ, her biri bir gezegen tarafından yönetilen, yedi inisiyasyon derecesi ile simgeleniyordu: Kuzgun (Merkür), Gelin (Venüs), Asker (Mars), Aslan (Jüpiter), Pers (Ay), GüneÅŸin Habercisi (GüneÅŸ) ve Baba (Saturn). En son amaç, kozmosun tüm düzeylerini aÅŸmak ve duraÄŸan yıldızlara, sonsuzluÄŸa ulaÅŸmaktı.”
An Encyclopedia of Archetypal Symbolism
“MaÄŸaralarda gizlice düzenlenen ayinlerde, her bir derece için ayrı bir maske ve giysi giyilirdi.”
“Adaylar, Mithra kültüne on iki ayrı sınavdan baÅŸarı ile geçerlerse kabul edilirlerdi. Bu sınavlar arasında ateÅŸ, su, açlık, soÄŸuk, kırbaçlanma, daÄŸlanma ve kan akıtılması gibi zorlu denemeler vardı. Adayları neredeyse tüketen bu sınav süreci yedi hafta kadar sürerdi. BaÅŸarılı olanlar, dinin gizemlerini saklayacaklarına and içerler ve ondan sonra vaftiz edilirlerdi.”
Quest for the Past
“Adaylar gizlilik andı içtikten sonra, yalnızca kült üyelerinin bildikleri kutsal sözcükleri öğrenirlerdi. Adaya sivri bir baÅŸlık, üzerinde takımyıldızların resimleri bulunan bol bir tünik ve burç simgeleri ile süslü bir kemer giydirilir, eline bir çoban deÄŸneÄŸi tutuÅŸturulurdu. Göğsüne takılan altın bir yılan adayın bir Mithra müriti olarak inisiye olduÄŸunu kanıtlardı.”
“Mithra törenlerinin arasında en dikkat çeken uygulama, adayın sahte bir ölüm deneyimi yaÅŸamasıydı. Ölüm, yaÅŸamın yenilenmesinin ve tüm manevi deÄŸerlerin baÅŸtan oluÅŸturulmasının mantıklı bir hazırlığı olarak düşünülüyordu. Mithra’cılıkta ölüm, yeni bir yaÅŸamın baÅŸlangıcıydı. Ölüm ve yeniden doÄŸuÅŸ özelliÄŸi o denli inandırıcıydı ki, Ä°mparator Commodus, ritüelin uygulamasında gerçek bir cinayet iÅŸlemekten kendini alamamış ve töreni lekelemiÅŸti.”
Harry Kenison, The Mystery of Mithra
“Mithra’cılığın baÅŸlıca töreni “taurobolium” idi. Ritüelik olarak bir boÄŸanın kurban edildiÄŸi bu törende, Mithra’nın ilk eylemi yinelenir ve anısı kutlanırdı. Adaylar, boÄŸa kanıyla vaftiz edilerek, boÄŸanın yaÅŸam veren özelliklerini kendilerine aktarırlardı. Törenin bu bölümünün, Küçük Asya’nın Büyük Ana’sı olan Kybele kültünün ayinlerine çok benzediÄŸine dikkat etmek gerekir.”
Ninian Smart, The Religious Experience of Mankind
“BoÄŸayı öldürdükten sonra Mithra ve Sol, boÄŸanın etini paylaÅŸtıkları bir ziyafet ile dostlıklarını kesinleÅŸtirirlerdi. Bu sırada, hayvan maskeleri takmış kiÅŸiler onlara hizmet ederlerdi. Şölenin sonunda, iki tanrı Sol’un arabası ile cennete yükselirlerdi. Bu şölen, inisiyasyon düzeylerini gösteren maskeler takmış bulunan iyilik yandaÅŸlarının hep beraber paylaÅŸtıkları bir ortak sofra paradigması oluÅŸturmaktaydı. Aynı biçimde, Mithra’ya iman edenler, boÄŸanın etini yemek ve kanını içmekle, yeniden doÄŸacaklarına ve Mithra ile birlikte güneÅŸin göklerdeki evine yükselerek, ölümsüzlüğe kavuÅŸacaklarına inanırlardı.”
An Encyclopedia of Archetypal Symbolism
“Günümüzdeki gizli örgütlerden bazılarının kökeninde bulunması olası olan Mithra’cılığın, bu tür örgütlerin esasını oluÅŸturan bir çok öğeyi içerdiÄŸi görülmektedir. Mithra kültü, mensuplarının üzerinde, yüce bir varlıkla gerçek ya da kurgusal bir iliÅŸki kurma deneyimini yaratmaya çabalayan bir eÄŸitim sistemidir. Ä°nsanoÄŸlunun gücünü aÅŸan bazı olayları saÄŸlamak için birtakım sözcüklerin kudretine inanmak, Mithra’cılıkta bulunan büyüsel yönü göstermektedir.”
“…Dinin gizli öğretisi, kendi bedeninin üzerinde kudret kazanmak için kendini fiziksel olarak dizginlemekti. Cinsel arzuyu psiÅŸik alanlara yönlendirme eÄŸitimi özünde Mithra’cılığın da, tüm mistik akımlarda bulunan disiplin sayesinde tinsel güç kazanma yöntemini izlediÄŸini göstermektedir. Bu bakımdan Mithra kültü, tüm tapımları ayrım gözetmeyen cinsel düşkünlük ve toplu ahlaksızlıktan ibaret olan, daha ilkel ve daha önemsiz akımlardan kesin çizgilerle ayrılmaktadır.”
Arkon Daraul, Secret Societies
Mithra’cılık ve Hıristiyanlık
“Mithra dini ve ayinleri hakkında yeterince bilgimiz olmamasına karşın, Paul’ün mektuplarında kullandığı anlatım tarzının, Ä°ncil’lerden çok Mithra kültünün terimlerine yakın olduÄŸunu açıkça görebilmekteyiz.”
- Wynn-Tyson, Mithras
“Mithra’cılıkta kıyamet, yargı günü, diriliÅŸ ve Mithra’nın bizzat kötülük ilkesini alt ettiÄŸi ikinci geliÅŸi dinsel gerçekler olarak kabul edilmiÅŸtir. Bir maÄŸarada dünyaya gelen Mithra’ya çobanlar hizmet etmiÅŸler ve armaÄŸanlar getirmiÅŸlerdir.”
Baigent, Leigh and Lincoln, The Messianic Legacy
“Tıpkı Hıristiyanlar gibi, Mithra’cılar da kurtarıcılarının göklerden yere indiÄŸine, on iki yandaşı ile son yemeÄŸini paylaÅŸtığına, kendi kanını saçarak insanlığı günehlarından kurtardığına ve öldükten sonra yeniden canlandığına inanırlardı. BoÄŸa kanı ile olsa bile, geçmiÅŸ günahlardan arınmak için yeni inananları vaftiz ederlerdi.”
Quest for the Past
“Mithra’nın simgesi olan güneÅŸin doÄŸuÅŸu ve batışı, Ä°sa’nın ölüm ve diriliÅŸini anımsatır. Ãœstelik, güneÅŸ tanrının doÄŸuÅŸunun kutlandığı Mithra bayramı, Ä°sa’nın doÄŸum günü olan 25 Aralık’tadır. Her iki dinde de, vaftiz ile ekmek ve ÅŸarabın kutsanması törenleri vardır.”
Ancient Wisdom and Secret Sects
“Benim bedenimi yemeyenler ve kanımı içmeyenler, böylece benimle birleÅŸmeyenler kurtulamayacaktır.”
- M. Vermaseren, Mithras, The Secret God
“Onlar yemek yerken Ä°sa ekmeÄŸi alıp kutsadı. Sonra bölüp öğrencilerine verdi. “Alın, bedenimdir bu” dedi. Ardından bir bardak aldı, teÅŸekkür sunduktan sonra onlara verdi. Hepsi içtiler. Ä°sa, “Bu birçokları için akıtılan antlaÅŸma kanımdır”dedi.”
Markos 14:22-26
Matta Ä°ncilinde, Ä°sa’yı Mithra ile eÅŸitleyen son yemek sahnesi yer almaktadır, ancak rahiplerin “Baba” ve baÅŸrahibin de “Babaların Babası” biçiminde adlandırılmasıyla ilgili Mithra’cı adet reddedilmiÅŸtir.”
William Harwood, Mythologies Last Gods: Yahweh and Jesus
“Ama sizler Rabbi diye çaÄŸrılmayın. Çünkü Öğretmeniniz tektir, hepiniz de kardeÅŸsiniz. Yeryüzünde hiç kimseye baba demeyin. Çünkü Göksel Babanız tektir. Size yönetici demelerine de izin vermeyin. Çünkü Yöneticiniz birdir: Mesih.”
Matta 23:8-10
“Mithra’cıların Kutsal Baba’sı (baÅŸrahip) kırmızı baÅŸlık ve giysi giyerdi, yüzük takar, bir çoban deÄŸneÄŸi taşırdı. Hıristiyanların başı da, aynı unvanı aldı ve aynı biçimde giyindi. Hıristiyan rahipler, aynı Mithra rahipleri gibi, Ä°sa’nın kesin yasaklamasına karşın, “Baba” (peder) adını kullandılar.”
“…Mithra rahipleri, görevlerinin simgesi olarak, uzun bir baÅŸlık takarlardı. Hıristiyan rahipler de bu baÅŸlığı benimsediler. Mithra’cılar, güneÅŸ-tanrının yükseliÅŸini anmak için, “mizd” adı verilen, üzeri Mithra haçı kabartmalı, güneÅŸ biçiminde bir çörek yerlerdi. Bu çörek de Hıristiyanlığa uyarlanmıştır. Katoliklerde, mayasız ekmek güneÅŸ biçimini hala korumaktadır.”
“Julius Caesar’dan Gratianus’a kadar tüm Roma Ä°mparatorları tanrıların “pontifex maximus”u (büyük rahip, papa) unvanını taşımışlardı. Theodosius, bir Hıristiyan olarak bunun kendi statüsüne uygun olmadığını düşündü ve unvanı reddetti. Bunun üzerine, Roma baÅŸpiskoposu bu unvanı kendisine aktardı.”
William Harwood, Mythologies Last Gods: Yahweh and Jesus
Mithra’cılık ve Masonluk
“Mithra’cılığın masonlar için büyük önemi vardır, zira bu eski gizem dini, masonluÄŸun simgelerinin bir çoÄŸunu içermektedir. Mason bilgeliÄŸinin bazı yönlerinde Mithra’cılığın katkısının bulunması pek olasıdır.”
Harry Kenison, The Mystery of Mithra
“Mithra’cılık mukaddes masonluktur.”
Sir Samuel Dill, Roman Society in the Last Century of the Western Empire
“Mason yazarlar, masonlukla Mithra’cılık arasında bir çok benzer noktalar bulunduÄŸunu açıklamışlardır. Bir keresinde, Albert Pike, MasonluÄŸun eski gizem dinlerinin modern mirasçısı olduÄŸunu söylemiÅŸtir. Bu benim pek onaylamadığım bir iddiadır. Eski gizem dinleri ile bizim kardeÅŸliÄŸimiz arasında benzerlikler vardır, ancak bu benzerliklerin çoÄŸu yüzeysel niteliktedir ve içerikten çok, örgütlenme ve rit uygulamaları gibi dış özelliklerdedir”
“…Yine de, masonlukla Mithra’cılık arasında bulunan benzerlikler ÅŸaşırtıcıdır.”
- L. Haywood, Mithraism: Freemasonry and Ancient Mysteries
“Mithra inancına baÄŸlı Roma lejyonları Almanya, Fransa ve Britanya Adalarına doÄŸru yayılırken köprüler, yollar ve kaleler inÅŸa etmek için mimarları ve duvarcı ustaları yanlarında götürmüşlerdi. Masonluk ile Mithra’cılığın bazı yönlerden benzerlikler içermesi, buradan kaynaklanıyor olabilir.”
Harry Kenison, The Mystery of Mithra
“Mani’cilik, Mithra’cılığın küllerinden doÄŸmuÅŸtur. Roma Katolik kilisesi ve teolojisini düzenlemek için çok çaba harcamış olan Aziz Augustine, önceleri ateÅŸli bir Mani’ciydi. Bu yüzden, Aziz Augustine sayesinde eski Mithra inancının pek çok özelliÄŸi Hıristiyanlığa aktarılmıştır. Mani’cilikten Paulisianizm, Paulisianizm’den de Orta Çağın güçlü kültleri olan Kathar’lar, Patari’ler, Waldenses’ler ve Hugenot’lar ile daha nice benzer geliÅŸmeler kaynaklanmıştır. Bu farklı kanallar vasıtasıyla Mithra’cılık Avrupa’da sürüp gitmiÅŸtir. Sıkça ileri sürüldüğü gibi, bu eski kültün izlerini mason tören ve simgelerinde bulmak olasıdır. Ancak, bu tür kuramların belirsiz ve kanıtlanması zor olmaları kaçınılmazdır; üstelik bu kuram üzerinde fazlaca tartışılacak kadar öneme sahip de deÄŸildir.”
- L. Haywood, Mithraism: Freemasonry and Ancient Mysteries
“Masonluk, deÄŸiÅŸime uÄŸramış Mithracılıktır…ve onun gizli inisiyasyon törenlerinin kalıntılarına sahiptir.”